เขามอก่อด้วยหินธรรมชาติ

  การก่อเขามอเป็นการช่างศิลปะประเภทหนึ่งที่เป็นงานอดิเรก เครื่องตกแต่งเพื่อชมเล่นคู่กับการทำไม้ดัดของชาวไทยมาแต่โบราณ ความนิยมมิใช่เฉพาะแต่ภายในพระราชวัง และตามบ้านเรือนผู้มีฐานะเท่านั้น วัดวาอาราม และบ้านสามัญชนทั่วไปก็นิยมเล่นอย่างเดียวกัน
            การก่อเขา มิใช่เพียงจะต้องใช้ฝีมือของผู้ก่อเท่านั้น แต่จะต้องอาศัย “หิน” ที่นำมาใช้ประดิษฐ์ทำด้วยจึงจะได้เขามอที่งดงาม
            หินที่ใช้ก่อเขา
            หินที่ใช้ในการก่อเขามอรุ่นเก่า คือสมัยตอนปลายกรุงศรีอยุธยาถึงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ พบหลักฐานจากร่องรอยที่เคยก่อเขามอในพระราชวังหลวง ว่าเป็นชนิด “หินฟองน้ำ” แต่นักเล่นก่อเขาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๖ เป็นต้นมานิยมใช้หินจากชายหาด โดยเฉพาะหินจากเกาะลิ้นกลางทะเล ที่อยู่ไม่ไกลจากเกาะสีชังในอ่าวไทยนี้เอง เรียกว่า “หินซาก” มีลักษณะเป็นริ้วร่อง ลวดลายสวยงามตามธรรมชาติ สีเทาเขียวคล้ำคล้ายน้ำทะเลไทย หินประเภทนี้ใช้ก่อเขามอได้สวยงามมาก
            เขามองามๆ ก่อแบบไทยฝีมือเก่ายังมีเหลืออยู่ให้ชมตามบ้านของผู้ที่เคยเล่นกันมาในอดีต   สมัยปัจจุบันผู้ที่ทำเขากระถางส่วนใหญ่ไม่รู้จักเขามอแบบไทย จึงตกแต่งเป็นแบบต่างๆ โดยใช้ “หินกาบ” ที่หาได้ตามภูเขาในจังหวัดราชบุรี กาญจนบุรี และเพชรบุรี
            ชนิดของหินที่นำมาใช้ในก่อเขาดังกล่าวมานี้ เป็นความรู้ของผู้เล่นในการก่อเขาทั่วไป และส่วนใหญ่ก็มิได้สนใจที่จะรู้ให้ยิ่งไปกว่านี้ เพราะมุ่งแต่ในเชิงงานประดิษฐ์แต่งมากกว่า ผู้เขียนได้เคยจัดนิทรรศการแสดงไม้ดัด-เขามอ ที่งานสวนหลวง ร.๙ และงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ที่อุทยานรัชกาลที่ ๒ ที่สมุทรสงคราม โดยประสงค์ที่จะให้ผู้สนใจได้เรียนรู้จักหินที่ใช้ก่อเขาให้ดียิ่งขึ้น จึงได้นำตัวอย่างหินธรรมชาติที่ใช้ในการก่อเขามอแบบไทยมาแสดงเทียบเคียงให้ ชม นอกจากนี้ ยังได้นำหินนานาชนิดที่คนไทยใช้ก่อเขา ตกแต่งเป็นแบบต่างๆ ดังที่เห็นวางจำหน่ายอยู่โดยทั่วไปในขณะนี้พร้อมกับหินที่มีความงามอย่างน่าพิศวงตามธรรมชาติที่มีอยู่ในประเทศไทยของเรามาให้ชมด้วย เพื่ออาจจะช่วยให้เกิดความคิดนำมาประดิษฐ์เป็นงานศิลปะอื่นๆ ต่อไป จึงนำความรู้เรื่องหินมาอธิบายไว้ด้วย ดังนี้