การปลูกบอนไซ ข่อย

บอนไซต่างประเทศ บอนไซที่สั่งมาจากต่างประเทศนั้น ก็ไม่ต่างจากต้นไม้ที่ขุดจากป่ามากนัก เนื่องจากก่อนการนำเข้าประเทศ ส่วนมากมักจะถูกล้างรากก่อน แล้วห่อหุ้มรากด้วยมอสส์แห้งหรือสาหร่ายแห้ง รดน้ำให้ชุ่ม (ต้นไม้ทุกชนิดไม่ชอบให้รากฝอยอยู่ในอากาศ หรือหุ้มด้วยมอสส์โดยปราศจากดิน) ถึงจะนำเข้าประเทศได้ ข้อดีก็คือ ต้นไม้ถูกเลี้ยงอยู่ในกระถางบอนไซอยู่ก่อนแล้ว ฉะนั้นระบบรากของต้นไม้จะสมบูรณ์ และพร้อมที่จะเจริญเติบโตต่อไปถ้าหากได้รับการปลูกลงในกระถางอย่างดี ดินผสมที่ถูกต้อง ปัญหาใหม่มักจะขึ้นกับดินฟ้าอากาศเสียเป็นส่วนมาก ไม้แคระบางพันธุ์เป็นต้นไม้ที่ชอบขึ้นในเมืองหนาวโดยเฉพาะ เช่น สนจูปิเตอร์ ( Juniperus chinensis) สนดำ ( Pinus thunbergil) สนเข็มห้าใบ  Pinus parviflora)  ควินส์  (Chaenomeles sinesis) เมเปิล  (Acer paimatum)  อาซาเลีย  (Rhododendron indicum) ฯลฯ เป็นต้น ต้นไม้เหล่านี้เมื่อปลูกเลี้ยงในที่ๆอากาศเปลี่ยนแปลงมักจะอ่อนแอ มีความต้านทานโรคน้อย ในการปลูกเลี้ยงจะต้องได้รับการดูแลเอาใจใส่เป็นอย่างดียิ่งเท่านั้น ไม้แคระเหล่านี้จึงจะรอดอยู่ได้

การเพาะเมล็ด ตอนกิ่ง ปักชำ เป้นวิธีที่ลงทุนน้อยกว่าสองข้อแรก แต่จะต้องมีความอดทน รอจนกว่าต้นไม้จะโตพอที่จะทำเป็นบอนไซ การทำบอนไซด้วยวิธนี้จะได้รับผลที่คุ้มค่า เนื่องจากสามารถดัดทรงต้น (FORM) ได้ตามความต้องการตั้งแต่ต้นไม้ยังเล็กๆ การทำกิ่งก้านสาขาก็สามารถกระทำได้อย่างถูกต้อง พันธุ์ไม้ที่ใช้ทำเป็นบอนไซนั้นมีอยู่มากชนิด  แต่ละชนิดก็มีความต้องการในเรื่อง ดินปลูก การให้น้ำ การให้ปุ๋ย ขนาดของกระถาง แสงแดดไม่เท่ากัน บางต้นเลี้ยงง่าย บางต้นเลี้ยงยาก บางต้นเหมาะที่จะทำเป็นบอนไซขนาดใหญ่  บางต้นเหมาะที่จะทำเป็นบอนไซขนาดเล็ก

ผู้ เขียนได้พยายามศึกษาถึงนิสัย และความต้องการของต้นไม้เหล่านี้ พยายามรวบรวมรายละเอียดในวิธีการปลูกเลี้ยง และได้สอบถามถึงประสบการณ์ของผู้เลี้ยงบอนไซหลายท่านเท่าที่จะกระทำได้ ซึ่งวิธีการนี้อาจจะไม่เหมือนกับที่อีกหลายท่านได้ศึกษาค้นพบ เพราะฉะนั้น วิธีปลูกเลี้ยงบอนไซที่จะเขียนถึงนี้อาจจะไม่ใช่วิธีการที่ดีที่สุด  แต่คงจะมีประโยชน์บ้างวำหรับผู้เริ่มเลี้ยงไม้แคระอีกหลายๆท่าน
การปลูกบอนไซ  " ข่อย"

ดินปลูก   ข่อยสามารถขึ้นอยู่ในพื้นที่ๆเดียวกันกับมะสัง ทั้งยังสามารถขึ้นในดินเหนียวหรือดินสวนได้ด้วย เมื่อนำมาปลูกเลี้ยงในกระถางแล้วจะไม่ชอบแฉะ ส่วนผสมของดินที่ใช้ปลูกข่อยคือ ดินร่วนระบายน้ำได้ดี  6 ส่วน ทราย 3 ส่วน ใบไม้ผุหรือปุ๋ยคอกหนึ่งส่วน หรือจะเพิ่มทรายให้มากกว่านี้อีกเล็กน้อยก็ได้

การปลูกลงกระถาง   ปัญหาใหญ่ที่ผู้เลี้ยงส่วนใหญ่ประสบอยู่ก็คือ ในระยะการเข้ากระถาง เมื่อข่อยถูกขุดตัดรากแก้วหรือรากใหญ่แล้วมักจะไม่รอด  เป็นสาเหตุหนึ่งที่นักเพาะเลี้ยงบอนไซไม่นิยมปลูกเท่าที่ควร ในการปลูกบอนไซแล้วทำต้นไม้ตายไปเช่นนี้ ทำให้เกิดการท้อแท้ เบื่อหน่าย อาจถึงกับการเลิกเลี้ยงบอนไซไปในที่สุด

การปลูกข่อยลงกระถางบอนไซซึ่งมี ความลึกไม่มากนัก ไม่ว่าจะเป็นข่อยจากตุ้มดินหรือข่อยที่เลี้ยงอยู่ในกระถางดินเผามาก่อน ก็มักจะประสบกับปัญหาเดียวกัน คือจะต้องตัดรากแก้วให้สั้น จึงจะปลูกลงในกระถางบอนไซได้ ตามธรรมชาติของต้นข่อยนั้นเป็นพันธุ์ไม้ ที่มียางสีขาวมากคล้ายต้นไม้ตระกูลไทร เมื่อตัดรากยางจะไหลออกมามาก จนอาจทำให้ผิวที่ต้นเหี่ยว อีกประการหนึ่งใบข่อยระเหยน้ำออกจากต้นได้เร็วมาก ฉนั้นควรระวังการเสียยางที่ต้นและการสูญเสียน้ำเลี้ยงจากลำต้น อาจจะทำให้ข่อยไม่แตกใบให้เห็นอีกเลยก็เป็นได้

วิธีการเริ่มแรกขณะที่ใบข่อยแก่จัด ก็จัดการเด็ดใบออกให้หมด  (ข่อยที่แตกใบใหม่ไม่ควรปลูกลงในกระถางหรือเปลี่ยนดิน) หลังจากนั้นก็รื้อดินออกอย่างระมัดระวัง แล้วตัดรากใหญ่ออกให้เหลือแต่รากฝอยไว้พอประมาณ ไม่ควรตัดรากจนไม่มีรากฝอยเหลืออยู่เลย ซึ่งก็เท่ากับเป็นการชำ ต้นไม้มักจะไม่รอด เมื่อตัดรากออกต้องรีบนำปูนแดง (ปูนกินหมาก) ทาแผลโดยเร็วหรือถ้าไม่มีปูนแดง จะใช้ดินเหนียวอุดรอยแผลแก้ขัดก็พอใช้ได้ แต่อาจจะทำให้เชื้อราในดินเข้าสู่ลำต้นได้ง่ายในระยะพักฟื้นต้นไม้ หลังจากนั้นก็นำตะแกรงรองก้นกระถาง นำกรวดใส่ก้นกระถางเพื่อให้ระบายน้ำได้ดี ใส่ดินผสมลงไป แล้ววางต้นข่อยที่ตัดรากลง กลบด้วยดินปลูก รดน้ำให้ชุ่ม แล้วพักต้นไม้ไว้ในที่ร่มรำไร ในระหว่างพักฟื้นต้องคอยดูแลเรื่องการให้น้ำ อย่าให้ดินแฉะมากจะทำให้รากเน่าได้ และจะต้องระบายน้ำได้ดี ต้นข่อยในระยะพักฟื้นต้องการความชื้นในอากาศสูง

การเปลี่ยนดิน   สำหรับต้นข่อยแล้วไม่ค่อยจะมีปัญหามากนัก ควรทำการเปลี่ยนดินให้ข่อยในต้นฤดูฝนหรือปลายฤดูแล้ง ประมาณเดือนเมษายนถึงเดือนกรกฎาคม เมื่อทำการนำดินออกจากกระถางแล้ว เขี่ยดินออกให้เหลือดินติดต้นไว้พอควร ตัดรากแขนงบางเส้นที่แก่ออก เพื่อให้มีการแตกรากใหม่ ไม่ควรตัดรากแก้วหรือรากใหญ่อีก ถ้าหากรากที่โคนต้นในดินสวยควรเขี่ยดินออก การทำรากลอยเหนือดินซึ่งไม่เป็นอันตรายต่อรากข่อยแต่อย่างใด นำกรวดขนาดเล็กรองก้นกระถาง ใส่ดินผสมลงไปพอสมควร วางต้นข่อยที่ตัดแต่งรากแล้วลงในกระถาง เติมดินปลูกให้เต็มกระถาง รดน้ำให้ชุ่ม แล้วนำไปพักไว้ในที่มีความชื้นสูง รอจนต้นข่อยออกใบใหม่ แล้วนำออกเลี้ยงตามปกติ